“İyi yönetim” ve “iyi yönetişim” kavramları temelde kamu yönetimi teorisiyle ilgilidir. Ancak iyi yönetim kavramının daha somut hale gelmesi sayesinde, iyi yönetim ilkeleri idari ve hukuki bir denetim ölçütü olarak kabul edilmeye başlamıştır. Kamu denetçiliği kurumları ve Avrupa Ombudsmanının gerçekleştirdiği denetimler, doğru idari davranışların ortaya koyulmasında ve iyi yönetim ilkelerinin gelişiminde önemli rol oynamıştır. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı’nda iyi yönetim hakkının güvenceye alınması, iyi yönetim ilkelerini sınırlı da olsa bir temel hak kategorisi haline getirmiştir. Bu çalışmada, iyi yönetim ilkelerinin tarihsel gelişimi, belli başlı iyi yönetim ilkeleri, Avrupa Birliği Hukukunda iyi yönetim hakkı ile Türkiye’de iyi yönetim ilkelerinin gelişimi ve uygulaması konuları üzerinde durulmaktadır.
Kamu yönetimi yaklaşımlarının en yenilikçi örneği olan Merkez Anadolu Devlet Yönetimi Sistemi (MADYS), “Kamu Yönetimi” kavramının “Devlet Yönetimi” olarak değerlendirilmesi gerektiğini savunmaktadır. Bu çerçevede, devlet yönetiminde başarının sağlanabilmesi için alanında uzman kişilerin katkısının önemine vurgu yapar ve yönetimsel denetimi dördüncü bir güç olarak kabul eden “Denetimli Kuvvetler Ayrılığı İlkesi”ni benimser. Yalın yönetim anlayışı vizyonuyla MADYS, iyi yönetimi hedeflerken, bu iyi yönetimin yalnızca belirli bir dönemle sınırlı kalmaması gerektiğini, dolayısıyla “Sürdürülebilir İyi Yönetim” anlayışını öne çıkarmaktadır.
MADYS, devlet yönetimine dair tüm kavramları yeniden gözden geçirerek, tanımlarının günümüz koşullarında ve geleceğe yönelik bir perspektifle ele alınması gerektiğini savunur. Bu nedenle, “İyi Yönetim” kavramı MADYS içinde “Sürdürülebilir İyi Yönetim” olarak değiştirilmiştir.
Sürdürülebilir İyi Yönetim konusuna geçmeden önce, mevcut iyi yönetim ilkelerini incelememiz gerekmektedir. Ardından, MADYS’nin sürdürülebilir iyi yönetim ilkeleri ele alınacak ve aralarındaki farklar gerekçeleriyle açıklanacaktır.
Ülkemizde iyi yönetim konusu Kamu Denetçiliği kapsamında ele alınmış olup, ilkeleri 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi Yönetim İlkeleri” başlıklı 6’ncı maddesinde yer almaktadır.
İlkelerin yer aldığı ilgili madde aşağıdadır:
“MADDE 6 – (1) Kurum, inceleme ve araştırma yaparken idarenin, insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde;
- Kanunlara uygunluk,
- Ayrımcılığın önlenmesi, ölçülülük,
- Yetkinin kötüye kullanılmaması,
- Eşitlik,
- Tarafsızlık,
- Dürüstlük,
- Nezaket,
- Şeffaflık,
- Hesap verilebilirlik,
- Haklı beklentiye uygunluk,
- Kazanılmış hakların korunması,
- Dinlenilme hakkı,
- Savunma hakkı,
- Bilgi edinme hakkı,
- Makul sürede karar verme,
- Kararların gerekçeli olması,
- Karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi,
- Kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi,
- Kişisel verilerin korunması
gibi iyi yönetim ilkelerine uygun işlem ve eylem ile tutum veya davranışta bulunup bulunmadığını gözetir ve iyi yönetim ilkelerine uyar.”
Avrupa Konseyi Yerel Yönetim Reformu Uzmanlık Merkezi’ne göre “İyi Demokratik Yönetişimin 12 İlkesi” Broşürü’nde yer alan ilkeler ise şöyledir:
- Katılım, Temsiliyet, Seçimlerin Adil Yapılması
- Duyarlılık
- Etkililik ve Verimlilik
- Açıklık ve Şeffaflık
- Hukukun Üstünlüğü
- Etik Davranış
- Yetkinlik ve Kapasite
- Yenilik ve Değişime Açık Olma
- Sürdürülebilirlik ve Uzun Dönemli Yönelim
- Sağlam Mali Yönetim
- İnsan Hakları, Kültürel Çeşitlilik ve Sosyal Kaynaşma
- Hesap Verebilirlik
Avrupa Hukukunda iyi yönetim ise Avrupa Komisyonu, 13 Eylül 2000 tarihinde, Komisyon’un personelinin halkla olan ilişkilerini düzenleyen “Avrupa Komisyonu İyi Yönetim Yasası” nda ele alınmıştır.
İlgili yasaya göre iyi yönetim ilkeleri aşağıdaki gibidir:
- Maddi Açıdan Uygulama
- Kanunilik
- Ayırım Yapmama Yükümlülüğü
- Orantılılık
- Yetki Aşımında Bulunmama Yükümlülüğü
- Tarafsızlık ve Bağımsızlık
- Nesnel (Objektif) Davranma Yükümlülüğü
- Hukuki Güven, Uyum ve Yol Gösterme
- Adil Davranma
- Nezaket
- Mektuplara Vatandaşın Dilinde Cevap Verme
- Alındı Belgesi ve Sorumlu Görevlinin Gösterilmesi
- Kurumun Yetkili Birimine İletme Yükümlülüğü
- Dinlenilme ve Görüş Bildirme Hakkı
- Karar Alınmasında Mâkul Süre
- Kararları Gerekçelendirme Yükümlülüğü
- Başvuru Yollarının Gösterilmesi
- Kararın Tebliği
- Verilerin Saklanması
- Bilgi İsteme
- Belgelere Erişme İstemi
- Kayıt Tutma
- Yasa Hakkında Kamuoyunun Bilgilendirilmesi
- Avrupa Ombudsmanı’na Şikâyet Hakkı
- Yeniden İnceleme
MADYS’ de Sürdürülebilir İyi Yönetim
Merkez Anadolu Devlet Yönetimi Sistemi (MADYS), devlet yönetimi alanındaki kimlik arayışlarını sona erdiren bir yönetim anlayışıdır. Sürekli gelişim ilkesine dayanan bu sistem, yalnızca teorik değil, aynı zamanda pratikte de fayda sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. Devlet yönetiminde minimum kaynakla maksimum verim elde etmeyi hedefleyen bir model olarak geliştirilmiştir. Bu model, yalın yönetim, sıfır hata ve bileşik güç gibi kendi içinde oluşturduğu teori, doktrin, araç ve yöntemlerden oluşmaktadır. Her bir yöntem, MADYS’nin kendi geliştirdiği kavram ve uygulamalardır. Günümüzde oyun kurallarının değil, bizzat oyunun değiştiği bir dönemdeyiz. Bu nedenle bazı konuların sıfırdan ele alınması gerekmektedir ve devlet yönetimi bu alanların başında gelmektedir. Bu perspektifle, MADYS’deki her araç, gelecekteki ihtiyaçları karşılamak üzere tasarlanmıştır. Ayrıca, dinamik bir yapıya sahip olan MADYS, değişen koşullara göre yeni araçlar, kavramlar ve modeller geliştirmeye devam edecektir. MADYS’de yönetimin temel dinamikleri sabit kalırken, diğer tüm unsurlar dinamik bir yapıdadır.
İyi yönetim konusunda MADYS, öncelikle iyi yönetim ilkelerinin uygulanmasını, ardından bu ilkelerin sürdürülebilir olmasını hedeflemektedir. Tüm paydaşların somut bir şekilde hissedemediği bir yönetim tarzı kabul edilemez. Bu çerçevede, MADYS’ye göre “Sürdürülebilir İyi Yönetim” ilkeleri aşağıdaki gibidir:
- Yönetim ilkelerine uygunluk
- Denetlenebilirlik
- Yetki ve sorumluluk tesis edilmesi
- Verimlilik
- Yalın Yönetim
- Sürekli gelişim
- Liyakat esasına dayalı organizasyon
- Etik ve diğer değerlere saygı
- Teknoloji
- Akılcı yaklaşımlar
- Güvenilirlik
- Yeniliklere ve değişime açıklık
- Glokal perspektif
- Tarafsızlık ve bağımsızlık,
- Paydaş memnuniyetine odaklanma
Burada en önemli nokta, devlet yönetiminin Kıta Avrupası ve Anglo-Amerikan yaklaşımlarına alternatif bir model sunması nedeniyle yöntemlerinin de kendine özgü olmasıdır. MADYS, diğer iki yaklaşımın aksine devlet yönetiminde kimlik arayışı içinde değildir; onu, yönetim biliminin bir alt dalı olarak değerlendirmektedir. Bu farklılık, iyi yönetim ilkelerine de yansımaktadır. Yukarıda verilen örnek uygulamalardaki iyi yönetim ilkelerinden farklı olmasının nedeni de budur.
Kaynaklar:
- Hukuki ve İdari Denetim Ölçütü Olarak İyi Yönetim İlkeleri, Yrd.Doç.Dr. Selman KARAKUL
- İyi Demokratik Yönetişimin 12 İlkesi Broşürü, Avrupa Konseyi Yerel Yönetim Reformu Uzmanlık Merkezi
- İyi Yönetim ve Avrupa İyi Yönetim Yasası, Doç. Dr. Bahtiyar AKYILMAZ
- Resmî Gazete
İlk yorum yapan siz olun